Kunst

Barbora Šivecová

Onder kunst verstaat men in het algemeen het product van creatieve menselijke uitingen, bijvoorbeeld schilderen, tekenen, fotografie, grafiek, beeldhouwen, moderne media, theater, muziek en zang, dans, film, architectuur, literatuur en poëzie. Er zijn heel veel uiteenlopende opvattingen over wat kunst eigenlijk is, omdat elke definitie cultuurspecifiek en tijdgebonden is. In vrijwel elke cultuur zijn er onderwerpen waarover men kan zeggen dat ze anders dan de gewone zijn, doordat er in het algemeen een hogere esthetische waarde aan wordt toegeschreven.

Traditionele definities van kunst zijn gebaseerd op een bepaalde eigenschap van het kunstwerk, op de representatieve, expressieve en de formele eigenschappen. Kunst kan ook bekeken worden vanuit het perspectief van de maker of de waarnemer. Vanuit het perspectief van de waarnemer is kunst een schepping die bij hem of haar een gevoel of verbeelding oproept. Meestal doet kunst een beroep op het esthetische gevoel, maar ze kan ook schokkend zijn. Vanuit het perspectief van de maker zijn het juist de gevoelens of de verbeelding die met zich meebrengen dat de kunstenaar of de maker iets schept. Een vroegere betekenis van het woord ʻkunstʼ is kunde of ambacht. Vroeger moest een kunstenaar niet alleen aan de functie van zijn kunstwerk denken, maar ook aan de vorm. Alleen als hij een onderwerp kon scheppen, dat niet alleen praktisch, maar ook mooi was, kon hij of zij kunstenaar genoemd worden. Kunst met de bedoeling en betekenis zoals wij die tegenwoordig kennen, is pas in de periode van de renaissance ontstaan. Voor die tijd werd kunst alleen gezien als een middel om vorm aan religieuze symbolen en vertellingen te geven.

Één kenmerk hebben alle kunstwerken gemeen (het maakt dus niet uit of het om een theaterstuk, gedicht of om een schilderij gaat), namelijk een patroon, een ontwerp. Elk kunstwerk heeft het. De kunstenaar heeft zijn creatie zorgvuldig gecomponeerd, ook al ziet het er soms niet zo uit. Kunst wordt pas kunst op het moment dat het wordt waargenomen. De toeschouwer (luisteraar, proever) die de kunst waarneemt kan het mooi of lelijk vinden, beide kunnen het doel van de kunstenaar zijn. De manier waarop de toeschouwer het kunstwerk ontvangt noemen wij receptie.

Om niet alleen zo algemeen te zijn, zal ik ook een bepaald soort kunst, namelijk beeldende kunst, bespreken. Beeldende kunst heeft een heel lange traditie. Al de vroegste mens gebruikte kleuren om op rotswanden afbeeldingen te maken van de wereld om hem heen. Binnen de beeldende kunst kunnen we teken- en schilderkunst onderscheiden.

Tekenkunst kan in waarnemings- en verbeeldingstekenen opgesplitst worden. Bij waarnemingstekenen (tekenen naar de natuur) probeert de kunstenaar naar de zichtbare werkelijkheid te tekenen en tracht natuurgetrouw weer te geven wat hij ziet. Bij verbeeldingstekenen (tekenen naar de verbeelding) tekent de kunstenaar wat hij aanvoelt, hoe hij de realiteit op het moment ziet of ervaart. Het kan dus om een abstracte of geabstraheerde tekenkunst gaan. Een tekening kan helemaal voorstellingsloos zijn, maar ze kan ook een verwerking of interpretatie van een voorstelling zijn.

Tekeningen worden gemaakt met grafietpotlood, houtskool, contépotlood, siberisch krijt, pastel of inkt. Bij de druktechniek kunnen ze ook getekend op of gekrast in een andere soort plaat worden. Daarop wordt een substantie na eventuele chemische bewerking aangebracht. De tekening wordt dan of direct op papier of indirect op een andere drager (oppervlak) gedrukt. De pasteltechniek lijkt (me) een tekentechniek te zijn, maar officieel wordt ze tot schildertechnieken gerekend. Pentekeningen worden gemaakt met een tekenpen of rietpen en met gebruik van of inkt of bister. Voor de uitvinding van het potlood werd er met een zilverstift getekend. Er kan ook met een penseel en Oost-Indische inkt of verf getekend worden. Als er een combinatie van water en inkt wordt gebruikt, spreekt men van een gewassen (pen)tekening. De tekening dient vaak als een voorbereiding op een schilderij of op een beeld. Met behulp daarvan bepaalt de kunstenaar de grenzen van zijn tot stand komend schilderij (het gaat dan om voorbereidende schetsen). Aan de andere kant zijn er ook kunstenaars die geen potlood of tekentechnieken gebruiken, ze werken alleen met penseel en verf. Ik persoonlijk hou meer van de tekenkunst. Ze is niet alleen gevoeliger, maar komt ook spontaner tot stand en men moet echt precies zijn om een goede tekening te maken.

 Bij schilderkunst brengt de kunstenaar verf op een oppervlak (drager of ondergrond) aan. De drager is in het algemeen een opgespannen doek (canvas) gemaakt van linnen, ongebleekt katoen of halflinnen. De ondergrond kan ook hout, papier, karton, steen, metaal of kunststof zijn. De verf bestaat uit pigment (kleurstof) in een vloeibaar medium. Het fundamentele verschil tussen schilderkunst en andere soorten kunsttechnieken is dat schilderkunst met in een vloeistof opgeloste pigmenten werkt. Door menging kunnen ontelbare nuances en schakeringen van kleur bereikt worden. Schilderkunstige uitingen zijn vaak opgebouwd uit meerdere transparante lagen, terwijl tekentechnieken met lijnen en preciesheid werken.

Tot de schildermaterialen behoren tempera, gouache, pigment, lijnolie, siccatief, vernis, beits, acrylverf, spieramen, linnen en diverse papiersoorten. Voorbeelden van algemene schildertechnieken zijn vooral de olieverftechniek en de aquareltechniek. Schildergereedschappen zijn bijvoorbeeld kwasten, penselen, paletten, paletmessen, spantangen en nietpistolen. Een schildersezel is een werktuig waarop de kunstenaar zijn werkstuk kan plaatsen. In de schilderkunst spreekt men ook van verschillende genres, bijvoorbeeld landschap, portret, stilleven, stadsgezicht, marines, historiestuk, genrestuk, abstracte kunst en volksschilderkunst.

Volgens mij is kunst een heel belangrijk onderdeel, niet alleen van ons leven, maar ook van de maatschappij. Ik kan me mijn leven niet voorstellen zonder kunst. En het hoeft niet alleen om de beeldende kunst te gaan, want kunst is ook literatuur, muziek, dans, film, enz. Ik ben er zeker van dat als er geen kunst zou zijn, ontstaat er een zekere leegte in ons leven en daarom is kunst heel essentieel.