Kateřina Bezecná
HET DAGBOEK VAN ANNE FRANK ALS STRIPVERHAAL
Het verhaal van het
joodse meisje Anne Frank en haar leven in het achterhuis, een geheime plek in
Amsterdam, waar ze zich met haar familie en familievrienden tijdens de Tweede
Wereldoorlog voor de Duitsers verstopte, is nu wereldberoemd. Anne Frank werd
in de loop van de jaren tot een icoon, tot het symbool van haar tijd. Haar
dagboek dat ze haar fictieve vriendin Kitty adresseerde, wordt wereldwijd
gelezen en door middel daarvan werden veel mensen met de tijd van het nazisme
bekend gemaakt.
Twee jaren geleden is
de eerste grafische novelle van Anne’s dagboek verschenen, die op de
oorspronkelijke tekst gebaseerd is. Het is door Ari Folman en David Polonsky op initiatief van Anne Frank Fonds in Basel gemaakt. Eigenlijk is het niet het
eerste stripverhaal, die over het thema holocaust handelt. Herinneren we ons
aan de grafische verwerking van Maus van Art Spiegelman dat toen een grote
controverse wekte- vooral de vraag of een stripverhaal het gepaste medium is,
die zodanig serieuze thema zoals holocaust kan representeren. Een stripverhaal
behoort namelijk tot een gemakkelijke stijl, die steeds is waargenomen als een
vorm die eerder voor kinderen geschikt is.
In mijn opdracht wil
ik graag vergelijken, hoe het oorspronkelijke dagboek van Anne Frank aan het
stripverhaal is aangepast.
In het geval van Anne
Frank’s dagboek is het vooral nodig te bedenken, dat het niet alleen een
getuigenis van de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog is, het is namelijk
ook een persoonlijke beschrijving van de wereld van het volwassen wordende
meisje, dat ondanks de ongelukkige tijd een normaal leven wilde leiden. Ze
droomde, ze werd verliefd en ze verlangde vrij en zelfstandig te zijn. Vanwege
deze emotionele, persoonlijke en voor Anne specifieke kant van het dagboek, is
het volgens mij zeer moeilijk haar verhaal in een andere medium om te vormen.
Zelfs de auteurs hebben in een interview gezegd, dat het zeer belangrijk voor
hen was Anne’s persoonlijkheid in het stripverhaal te behouden en haar
dagboeknotities te volgen.
De auteurs benaderen
de grafische verwerking op verschillende manieren. Het begin van Anne’s
dagboek, waar Anne in dagboeknotities haar alledaagse leven afschilderde,
waarin ze haar relaties met de familieleden en met klasgenoten beschreef en
waarin ze over haar bewonderaars sprak, vatten de auteurs in een paar beelden
samen en maken dus alleen een groot 'beeldvoorwoord'.
In enkele gevallen
hebben de auteurs beslist de hele versie van Anne’s dagboeknotities in het
stripverhaal in te leggen. Het gaat vooral over de notities die in het dagboek
cruciaal zijn en wier inhoud te moeilijk is om in de grafische vorm om te
vormen. Als voorbeeld wil ik graag de dagboeknotitie van vrijdag 20 november
1942 vermelden. Anne beschreef de gevoelens van somberheid en verdriet, toen de
bewoners van het Achterhuis de verschrikkelijke berichten over de Joden hadden
gekregen. Daarna ging Anne voort met de beschrijving van haar persoonlijke
gevoelens van verlorenheid.
“… Bij deze
narigheid is nog een andere gekomen, maar die is van heel persoonlijke aard en
zinkt in het niet bij de ellende, waarvan ik je zojuist heb verteld. Toch kan
ik niet nalaten je te vertellen, dat ik me de laatste tijd zo verlaten ga
voelen.
Er is een te grote
leegte om mij heen. Vroeger dacht ik daar nooit zo over na en mijn pretjes en
vriendinnen vulden mijn gehele denken. Nu denk ik óf aan ongelukkige dingen óf over mezelf. En ten
langen leste ben ik tot de ontdekking gekomen dat vader, hoe lief hij ook is,
toch niet mijn gehele vroegere wereldje kan vervangen. Maar waarom je met zulke
malle dingen lastig vallen, ik ben ontzettend ondankbaar, Kitty, ik weet het
wel, maar het draait me ook vaak als ik te veel op mijn kop krijg en dan nog
aan al die andere narigheid moet denken!
(uit: Deník Anne Frankové,
Ari Folman, David Polonsky, Triáda, 2017)
In dit geval kunnen we zien hoe treffend Anne haar gevoelens kon uitdrukken. Dat is volgens mij ook de reden, waarom de auteurs hebben besloten de complete versie van de notitie in het stripverhaal te behouden. Ze hebben dat alleen met een beeld van Anne aangevuld, die zweeft, wat Anne’s gevoelens van leegheid evoceert.
Als we het
stripverhaal van Ari Folman en David Polonsky doorbladeren, kunnen we zien, dat
het hen gelukt is met alle kanten van Anne’s dagboek rekening te houden. Er
zijn Anne’s gevoelens en gedachten, gebeurtenissen in het Achterhuis en ook de
verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog in het stripverhaal inbegrepen en
daarom is de oorspronkelijke essentie van Anne Frank’s verhaal behouden.
