Kunst
Barbora
Šivecová
Onder
kunst verstaat men in het algemeen het product van creatieve menselijke
uitingen, bijvoorbeeld schilderen, tekenen, fotografie, grafiek, beeldhouwen,
moderne media, theater, muziek en zang, dans, film, architectuur, literatuur en
poëzie. Er zijn heel veel uiteenlopende opvattingen over wat kunst eigenlijk
is, omdat elke definitie cultuurspecifiek en tijdgebonden is. In vrijwel elke
cultuur zijn er onderwerpen waarover men kan zeggen dat ze anders dan de gewone
zijn, doordat er in het algemeen een hogere esthetische waarde aan wordt
toegeschreven.
Traditionele
definities van kunst zijn gebaseerd op een bepaalde eigenschap van het
kunstwerk, op de representatieve, expressieve en de formele eigenschappen. Kunst
kan ook bekeken worden vanuit het perspectief van de maker of de waarnemer. Vanuit
het perspectief van de waarnemer is kunst een schepping die bij hem of haar een
gevoel of verbeelding oproept. Meestal doet kunst een beroep op het esthetische
gevoel, maar ze kan ook schokkend zijn. Vanuit het perspectief van de maker
zijn het juist de gevoelens of de verbeelding die met zich meebrengen dat de
kunstenaar of de maker iets schept. Een vroegere betekenis van het woord ʻkunstʼ is kunde of
ambacht. Vroeger moest een kunstenaar niet alleen aan de functie van zijn
kunstwerk denken, maar ook aan de vorm. Alleen als hij een onderwerp kon
scheppen, dat niet alleen praktisch, maar ook mooi was, kon hij of zij
kunstenaar genoemd worden. Kunst met de bedoeling en betekenis zoals wij die
tegenwoordig kennen, is pas in de periode van de renaissance ontstaan. Voor die
tijd werd kunst alleen gezien als een middel om vorm aan religieuze symbolen en
vertellingen te geven.
Één kenmerk hebben
alle kunstwerken gemeen (het maakt dus niet uit of het om een theaterstuk,
gedicht of om een schilderij gaat), namelijk een patroon, een ontwerp. Elk
kunstwerk heeft het. De kunstenaar heeft zijn creatie zorgvuldig gecomponeerd,
ook al ziet het er soms niet zo uit. Kunst wordt pas kunst op het moment dat
het wordt waargenomen. De toeschouwer (luisteraar, proever) die de kunst
waarneemt kan het mooi of lelijk vinden, beide kunnen het doel van de
kunstenaar zijn. De manier waarop de toeschouwer het kunstwerk ontvangt noemen
wij receptie.
Om niet alleen zo
algemeen te zijn, zal ik ook een bepaald soort kunst, namelijk beeldende kunst,
bespreken. Beeldende kunst heeft een heel lange traditie. Al de vroegste mens
gebruikte kleuren om op rotswanden afbeeldingen te maken van de wereld om hem
heen. Binnen de beeldende kunst kunnen we teken- en schilderkunst
onderscheiden.
Tekenkunst kan in
waarnemings- en verbeeldingstekenen opgesplitst worden. Bij waarnemingstekenen
(tekenen naar de natuur) probeert de kunstenaar naar de zichtbare werkelijkheid
te tekenen en tracht natuurgetrouw weer te geven wat hij ziet. Bij
verbeeldingstekenen (tekenen naar de verbeelding) tekent de kunstenaar wat hij
aanvoelt, hoe hij de realiteit op het moment ziet of ervaart. Het kan dus om
een abstracte of geabstraheerde tekenkunst gaan. Een tekening kan helemaal
voorstellingsloos zijn, maar ze kan ook een verwerking of interpretatie van een
voorstelling zijn.
Tekeningen worden
gemaakt met grafietpotlood, houtskool, contépotlood, siberisch krijt, pastel of
inkt. Bij de druktechniek kunnen ze ook getekend op of gekrast in een andere
soort plaat worden. Daarop wordt een substantie na eventuele chemische
bewerking aangebracht. De tekening wordt dan of direct op papier of indirect op
een andere drager (oppervlak) gedrukt. De pasteltechniek lijkt (me) een
tekentechniek te zijn, maar officieel wordt ze tot schildertechnieken gerekend.
Pentekeningen worden gemaakt met een tekenpen of rietpen en met gebruik van of inkt
of bister. Voor de uitvinding van het potlood werd er met een zilverstift
getekend. Er kan ook met een penseel en Oost-Indische inkt of verf getekend
worden. Als er een combinatie van water en inkt wordt gebruikt, spreekt men van
een gewassen (pen)tekening. De tekening dient vaak als een voorbereiding op een
schilderij of op een beeld. Met behulp daarvan bepaalt de kunstenaar de grenzen
van zijn tot stand komend schilderij (het gaat dan om voorbereidende schetsen).
Aan de andere kant zijn er ook kunstenaars die geen potlood of tekentechnieken
gebruiken, ze werken alleen met penseel en verf. Ik persoonlijk hou meer van de
tekenkunst. Ze is niet alleen gevoeliger, maar komt ook spontaner tot stand en
men moet echt precies zijn om een goede tekening te maken.
Bij schilderkunst brengt de kunstenaar
verf op een oppervlak (drager of ondergrond) aan. De drager is in het algemeen
een opgespannen doek (canvas) gemaakt van linnen, ongebleekt katoen of halflinnen.
De ondergrond kan ook hout, papier, karton, steen, metaal of kunststof zijn. De
verf bestaat uit pigment (kleurstof) in een vloeibaar medium. Het fundamentele
verschil tussen schilderkunst en andere soorten kunsttechnieken is dat
schilderkunst met in een vloeistof opgeloste pigmenten werkt. Door menging
kunnen ontelbare nuances en schakeringen van kleur bereikt worden. Schilderkunstige
uitingen zijn vaak opgebouwd uit meerdere transparante lagen, terwijl
tekentechnieken met lijnen en preciesheid werken.
Tot de
schildermaterialen behoren tempera, gouache, pigment, lijnolie, siccatief,
vernis, beits, acrylverf, spieramen, linnen en diverse papiersoorten.
Voorbeelden van algemene schildertechnieken zijn vooral de olieverftechniek en
de aquareltechniek. Schildergereedschappen zijn bijvoorbeeld kwasten, penselen,
paletten, paletmessen, spantangen en nietpistolen. Een schildersezel is een
werktuig waarop de kunstenaar zijn werkstuk kan plaatsen. In de schilderkunst spreekt
men ook van verschillende genres, bijvoorbeeld landschap, portret, stilleven,
stadsgezicht, marines, historiestuk, genrestuk, abstracte kunst en
volksschilderkunst.
Volgens mij is
kunst een heel belangrijk onderdeel, niet alleen van ons leven, maar ook van de
maatschappij. Ik kan me mijn leven niet voorstellen zonder kunst. En het hoeft
niet alleen om de beeldende kunst te gaan, want kunst is ook literatuur,
muziek, dans, film, enz. Ik ben er zeker van dat als er geen kunst zou zijn, ontstaat
er een zekere leegte in ons leven en daarom is kunst heel essentieel.
