Een vluchteling is een mens

ANNA KRYSOVÁ

Het schijnt beter om ongewone politieke of maatschappelijke situaties met afstand te beoordelen en daarom grijp ik pas nu de kans om ook mijn opinie over de vluchtelingencrisis uit te drukken.  In de vroege herfst van dit jaar (2015), toen berichten over de vluchtelingen dagelijks in het nieuws verschenen, werd mijn opinie vooral gevormd door een video van Tsjechische vrijwilligers, getiteld Een vluchteling is een mens. De video verscheen een paar dagen nadat de grenzen van Europa voor de vluchtelingen gesloten werden en is op een amateuristisch manier gemaakt door de vijf vrijwilligers. Omdat de video in het Tsjechisch is, heb ik hem naar het Nederlands vertaald, maar als commentaar bij de vertaling moet ik bekennen dat de originele spraak van de Tsjechen veel kleurrijker is dan mijn vertaling. Een mooi voorbeeld van het zeer  spreektalige karakter is de uitdrukking “na punk” (gebruikt in 22:00 van de video). Mijn kennis van  het Nederlandse idioom is helaas niet goed genoeg om deze uitdrukking met een passend equivalent te kunnen vertalen. De vertaling is ook een geschreven weergave van de gesproken taal, maar toch geen transcriptie ervan want pauzes, herhalingen en andere kenmerken van gesproken, geïmproviseerd taalgebruik  worden niet aangeduid.

1.

https://www.youtube.com/watch?v=gsbs0jEOtyA

0:00 – 2:11

A: Heel simpel, hoor, wij hebben de situatie gevolgd, natuurlijk, zoals iedereen, wie het niet helemaal onverschillig laat, en dan, op een dag heeft mijn oudere broer een e-mail geschreven, hij vroeg mij of ik een grote wagen kan halen, wij gaan enkele dingen bij elkaar pakken en wij gaan gewoon waar het nodig is. Ik aarzelde niet, ik schreef, ja, dat gaan wij doen, en dan ging het snel. Dan binnen zes dagen hebben wij de materiële hulp samengeraapt, een heleboel mensen hebben ons geld gegeven, de mensen die wilden helpen, en wij vaarden weg.

B: Ik wilde daar bij zijn, mijn eigen beeld te vormen...

A: ...en dat vond ik ontzettend goed.

C: Wij gaan naar de grens van Hongarije met Servië, omdat daar mensen aankomen, die slaapzakken en water en voedsel nodig hebben.

B: Ik verwacht dat ik iemand kan helpen. Da’s alles. Ik ken eigenlijk de situatie niet, dat moet ik toegeven, ik heb geen TV thuis, en ik weet helemaal niets van wat er in de wereld gebeurt.

D: Nou, ik hoop, dat wij in staat zijn om iemand te helpen, ik ga mee, omdat het voor mij niet genoeg is om alleen maar op Facebook te ruzieën, en als ik de kans heb om iets te doen en als het voor mij geen probleem is om een paar dagen vrij te nemen, dan ga ik iets doen en verheug ik me op wat wij gaan ervaren, wat op ons wacht, maar vooral hoop ik, dat het zin gaat hebben, en dat het de individuele mensen gaat helpen.

C: Dus, wij moeten nu 530 kilometer rijden, dus welterusten en om 3 uur s’ nachts laten wij hen zien wat wij kunnen.

Het voorafgaande stuk van de video was een inleiding tot het thema ervan en stelt ons meteen de vrijwilligers voor. Al na twee minuten kunnen wij deze groep mensen min of meer identificeren en beschrijven. De vrijwilligers zijn een soort eigentijdse hippies, zij zijn heel idealistisch en zien het als hun hoogste plicht om mensen in nood te helpen. Hun verhouding met de autoriteiten (bvb. de politie of humanitaire organisaties) is niet helemaal probleemloos, zij zijn blij als zij op hun eigen manier andere concrete mensen te kunnen helpen. Zij hebben dus in een bepaald opzicht iets van rebellen, omdat zij zich tegen structuren verzetten. Sommigen van hen zijn ook Christenen, maar ze zeggen dat het in dit geval helemaal niet belangrijk is, ze helpen de mensen niet omdat ze Christenen zijn, maar omdat ze mensen zijn.

Wat is de boodschap van deze video?  Dat is geen grote verrassing omdat de boodschap al in de titel  staat. Ze zijn naar de grens van Hongarije en Servië gegaan om vluchteligen te helpen. Voor hen is het niet belangrijk om te weten wie de mensen zijn en wat hun motieven om hun thuisland te vluchten zijn. De problemen die de vluchtelingen voor de overheid en administratie (en eigenlijk de hele Europese maatschappij) veroorzaken, laat hen ook koud. Ze houden zich alleen maar bezig met het feit dat hier mensen zijn, die normale menselijke behoeften hebben, die de vrijwilligers willen oplossen. De vluchtelingen hebben niets speciaals nodig, het minst wat ze zullen krijgen in de zomer en in de hitte is drank en eten, wat een aspect is dat de autoriteiten schijnen te hebben vergeten.

Het standpunt en de methodes van de vrijwilligers zijn een beetje anders dan die van de humanitaire organisaties die hetzelfde doel hebben: de vluchtelingen te helpen. Toch vinden de vrijwilligers het erg dat de procedés en structuren van de organisaties hen hinderen in wat ze het meest willen doen: de mensen snel en effectief helpen.

Dat is een vrij simpel standpunt, ongecompliceerd, zonder veel nuances en eenvoudig in te nemen en vol te houden vooral omdat de vrijwilligers alleen maar voor 5 of 6 dagen naar de grens gaan. Maar toch bewonder ik hun benadering ook, omdat om dit standpunt te kunnen volhouden, moet je geen vooroordelen hebben en een mens gewoon als een mens zien.  Maar ik zie ook hoe sommige problemen spontaan benaderd worden, zoals vooral te zien is in de episode met de wateropslagplaats. Zij kunnen het zich permitteren om zo effectief en snel mogelijk te willen helpen en ze hoeven geen rekening te houden met de komende weken en maanden, zoals de medewerkers van de humanitaire organisaties. Soms hebben ze misschien dus niet zo veel  verantwoordelijkheid getoond, zoals wordt geïllustreerd in het volgende deel van de video. Maar toch vind ik het natuurlijk bewonderenswaardig, dat ze actief en behulpzaam waren toen andere mensen hen nodig hadden.

20:15

s’Avonds hadden wij het het drukst, wij hadden geen tijd om te filmen...
... ook vanwege het feit, dat de politie ons hinderde om het water en het voedsel voor de mensen naar het station te brengen, dus wij moesten de proviand langs het spoor dragen.

B: De mensen gingen nu zelf het water pakken en ze wisten al waar, een vrouw kwam, dus ik bediende haar, ik gaf haar water en luiers, onze universele keuken diende ook voor het  inruilen van luiers, ja, zij was gelukkig, toen zij van iemand hulp kreeg.

D: Er is een vrouw flauwgevallen, ze was in de  9^de maand van haar zwangerschap, omdat sommige van de bussen wel air-conditioned zijn, en sommigen niet en de Hongaren hebben de deur niet geopend, in de 9^de maand zwangerschap, en dan hebben ze als een speenvarken geschreeuwd dat de dokter moest komen. Dus die met de peuk is gaan rennen – waarschijnlijk was alles oké. Dan zag ik haar weer lopen, maar vroeger lag zij daar op grond.

B: Wat voeren wij hier uit? Wij laden hier het water vanuit een laadkist van Unicef.

?: Wij stelen het van Unicef.

B: Maar ik wilde over de organisaties spreken. Daar zijn de organisaties met structuren, die door de administratie geleid worden en alles moet goedgekeurd worden, ze hebben strikte procedés, natuurlijk langzaam en dan zijn er de vrijwilligers die daar komen gewoon, een beetje punk, ze komen helpen met wat ze hebben, met de bedoeling dat ze hoe dan ook helpen, en dit soort hulp is eigenlijk precies geschikt voor degene, die hem nodig hebben.

?: Het blijkt dat dit het meest efficiënt is, niet waar?
?: Ja, zeker, zeker. Onze ervaring was, dat in een gespannen situatie, waneer er 13 bussen stonden te wachten zonder water en zonder voedsel, het station zat al vol mensen, de proviand moest op de weg blijven staan, dus er was niemand die het water kon uitdelen, dat kon je ook gewoon niet krijgen, de politieagenten hebben de inrit versperd waar de proviand was, dus wij konden de mensen niet helpen. En je heb daar de organisatie UNCA, vermoed ik, en er ontstond een probleem, wij hebben daar Katynka ontmoet, uit deze organisatie, er was een probleem met  water, hoe moeten wij dat uitdelen, hoe moeten wij dat doen, omdat aan de ene kant wist ze waar ze het water moet gaan halen, die zat afgesloten in een laadkist op een parkplaats, maar aan de andere kant had ze geen code van het slot. Dus hier moest je ook een strict procedé volgen...

A: Nou, eigenlijk had ze de code, maar zij heeft heel lang op toestemming van haar bazen moeten wachten, zij belde hen voortdurend, die moesten dat toelaten, ja, nu komt de tijd, dat het water gebruikt mag worden. Dus zij was heel nerveus  omdat zij dat heel erg wilde, maar zij kon het niet  op haar eigen verantwoording doen.

B: Gellukkig heeft ze ons ontmoet...

A: ... met de wagen...

B:  ...en wij hebben haar overtuigd, dus zij ging dadelijk met ons...

A: ...wij hebben haar bijna met geweld naar de laadkist gebracht...

B: ... gaandeweg heeft ze het met haar bazen afgesproken, heeft de code vastgesteld en zij had geen andere helpers dan ons, dus dat was een mooie afsluitpunt. Dan reden wij met de auto met een open kofferruimte en wij hebben het water direkt in de bussen geladen.

?: Dat was toch efficiënt! Dus rond de 800 mensen hebben dan hun water binnen 5 minuten gekregen, zonder  toestemming van de politie om in de bussen te stappen en... ja, dat was toch goed, hoor. Vijf vrijwilligers, één wagen en een geplunderde opslagplaats van een internationale organisatie – dat kan je ook doen. En de mensen hebben hun drank gekregen en dat was tof!

2.

De tweede video, representeert een ander standpunt van de vluchtelingencrisis en zijn gevolgen, namelijk de politieke. Het geeft het verwelkomen van Syrische vluchtelingen in Canada weer. Wat de twee video’s verbindt is de heel idealistische en positieve verhouding tegenover de vluchtelingen. De held van deze video, de tamelijk nieuwe minister-president van Canada, Justin Trudeau, wordt bij de BBC ook als iemand gezien die politiek liberaal idealisme representeert. Zijn regering heeft de beslissing genomen om 25 000 Syrische vluchtelingen naar Canada te laten verhuizen. Justin Trudeau wordt hier heldhaftig genoemd, niet alleen door mij, maar ook door duizenden Canadese Twitter-gebruikers die hem voor dit heel positieve en gastvrije gebaar gefeliciteerd hebben. Deze politieke stap heeft bewondering ook bij de Tsjechische facebookgroep “Lumpenkavárna” opgewekt en de liberale, tolerante Tsjechen vragen zich af: Waarom kan dat in Canada wel maar bij ons niet?

http://nos.nl/artikel/2074442-vluchtelingen-warm-onthaald-in-canada.html

Justin Trudeau is ook juist het type politicus, waar in Tsjechie groot gebrek aan is. Hij is jong, knap en komt charismatisch over. Toen hij in de video de eerste paar van vluchtelingen verwelkomde en toen hij hun klein dochtertje een beetje knuffelde, verwierf hij de sympathie van de kijkers bijna automatisch. Kort gezegd gaat jouw hart een beetje smelten maar ook zonder overdrijving is het echt heel mooi dat hij een regering kon samenstellendie zulke voorstellen ondersteunt en dat er landen zijn die tegenover de vluchtelingen een tolerante houding hebben.

Maar als men over deze video een beetje gaat nadenken, moet je de eerder gevormde beelden betwijfelen. Je vraagt je bvb. af: wie heeft beslist dat precies die heel mooie familie als eerste uit het vliegtuig stapt en de minister-president de hand gaat drukken? Waarom zien ze zo opvallend knap, intelligent en overal perfect uit? Heeft iemand al die vluchtelingen in het eerste vliegtuig naar Canada gezien en hen gekozen om voor de camera’s op te treden? Overweeg ook de rol van Trudeau: Wat voor een imago bouwt hij op door zo’n toespraak te houden? Welke andere politieke beslissingen gaat hij doorvoeren met het krediet van zijn kiezers?

Om mijn gedachten over de vluchtelingcrisis (zoals gevormd door de twee video’s) samen te vatten: ik vind het heel positief (bijna noodzakelijk) om idealistisch te zijn en met een beetje “hoera-stijl” te werken als je een vrijwilliger bent. Maar als een politicus in een heel heldhaftige situatie met veel positieve uitstraling verschijnt, vind ik het een beetje problematisch. Een politicus heeft zeker meer vermogen om zulke positieve beelden over zichzelf te vormen en je weet nooit zeker hoe hij zijn krediet gaat gebruiken. In het geval dat een politicus zo’n idealistisch beeld vormt, werd ik altijd een beetje achterdochtig, hoewel ik het met de politieke beslissing in het algemeen eens ben.