XV
Taal en communicatie
Professor Pekelder
Veel mensen denken
dat de belangrijkste functie van taal communicatie is. Dit lijkt me aanvechtbaar.
Natuurlijk is taal een communicatiemiddel, maar zonder veel succes. Op de keper
beschouwd loopt de communicatie tussen personen of instanties vaak - geheel of
ten dele - mis. We kunnen niet anders dan daar genoegen mee nemen en dat doen
we meestal ook. De vraag rijst natuurlijk wel hoe het komt dat communicatieve
boodschappen zelden volledig overkomen. Dit hangt rechtstreeks samen met het gedeeltelijke karakter van menselijke taal. Zoals we eerder al eens
hebben opgemerkt, zit taal vol gaten. Er bestaat een wereld waarin men deze probeert
te dichten, de juridische. Desondanks lukt het ook juristen niet perfecte
communicatie tot stand te brengen. Daar leven de advocaten dan weer van. Een
andere boeiende vraag is waar taal wel goed in is. Taal is zeer geschikt als
kunstuiting. Als je talent hebt, kun je prachtige romans en gedichten
schrijven. Het leuke is nu dat goede romans en gedichten vol gaten zitten, nog
meer dan in het niet literaire taalgebruik. Een gebied waarvoor taal ook goed
bruikbaar is, is de sociale cohesie. Als u bij de bushalte staat en er komt een
vage bekende aanlopen dan heeft u het gevoel dat u even moet praten. U uit een
begroetingsformule, vraagt hoe het gaat en als het gesprek stokt, begint u over
het weer. Is dit communicatie? Nee, niet echt. Er wordt geen informatie
overgedragen, er wordt onderstreept dat u een goed opgevoed mens bent. De
belangrijkste functie van taal is echter: grip krijgen op de omgeving. Taalwetenschappers
noemen dit de cognitieve functie. Aanvankelijk doet de wereld zich als een
chaos aan ons voor. Door talloze categorieën en subcategorieën in ons hoofd te
maken en daar - simpel gezegd - woorden op te plakken, scheppen we orde. Het is
deze orde die ons als mensen in staat heeft gesteld binnen de levende natuur
zo’n prominente plaats in te nemen.
